พระอุโบสถ

     ตามคติความเชื่อของพุทธศาสนิกชน พระอุโบสถมีความสำคัญที่สุดเขตวิสุงคามสีมาหรือพระอุโบสถนับเป็นพุทธสถานที่แสดงถึงความเป็นวัดอย่างวัดสมบูรณ์

     พระอุโบสถประดิษฐานบนลานกระเบื้องสีเหลืองนวลรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าล้อมรอบด้วยกำแพงแก้วชั้นนอกและพระระเบียง เป็นศาลาแบ่งเขตกับพระวิหารพระอัฏฐารสฯ รอบพระอุโบสถมี ซุ้มพัทธสีมาตั้งรายรอบอยู่ ๘ ทิศ พัทธสีมาคู่ประดิษฐานในซุ้มทรงกูบช้างที่ประดับกระเบื้องลายวิจิตร ผีมือช่างจากเมืองจีน ซุ้มพัทธสีมาแห่งนี้ได้รับคำชมว่างามแปลกตามาก สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (สมเด็จพระสังฆราชเจ้า องค์ที่ ๑๐ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์)ทรงสรรเสริญว่า “ซุ้มพัทธสีมาวัดสระเกศ วิจิตสวยงามมาก ควรถือเป็นแบบอย่างได้”

     หน้าบันพระอุโบสถทั้งด้านหน้าและด้านหลังสลักลายกระหนกลายก้านขดประดับกระจกสี ตรงกลางประดับรูปพระนารายณ์ทรงครุฑ อันเป็นสัญลักษณ์แห่งราชวงศ์จักรี กระหนกลายก้านขดทอดลายงดงามรับกับเครื่องหลังคาที่ประดับช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ ดูอ่อนช้อยกลมกลืนกัน ซุ้มประตูหน้าต่างแบบบันแถลง บานประตูเขียนรูปทวารบาลเป็นรูปชาวต่างประเทศ ส่วนหน้าต่างเขียนรูปลายรดน้ำสีสดตระการตา

     ภายในพระอุโบสถกว้างประดิษฐานพระประธานปางสมาธิองค์ใหญ่ปิดทองคำเปลวสะท้อนสีทองสุกอร่าม พระประธานองค์นี้รัชกาลที่ ๑ โปรดเกล้าฯให้สร้างครอบพระประธานองค์เดิมที่เล็กกว่าไว้ พระพุทธศิลป์ฝีมือสกุลช่างรัตนโกสินทร์ พระประธานประดิษฐานบนฐานชุกชีที่พอดีกับระดับสายตา เมื่อกราบท่านแล้วแหงนมองพระพักตร์ท่านและดูรอบๆพระอุโบสถจะได้ความรู้สึกอิ่มตาสบายใจ

     ผนังรอบพระอุโบสถประดับภาพจิตรกรรมงามตายิ่ง เบื้องบนเขียนภาพเทวดาและท้าวจตุโลกบาล ด้านตรงข้ามกับพระประธานเป็นภาพพุทธประวัติตอนมารวิชัย ระหว่างซุ้มหน้าต่างวาดเป็นภาพทศชาติของสมเด้จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ด้านหลังพระประธานเป็นภาพไตรภูมิกถาอันเป็นภาพสะท้อนคติความเชื่อทางภูมิธรรมที่มีแนวคิดสอดคล้องกับการสร้างพระเจดีย์ภูเขาทองในวัดนี้ด้วย ซึ่งจะกล่าวชวนท่านคิดเมื่อไปยืนบนยอดภูเขาทองกัน

     ภาพจิตรกรรมฝาผนังไดรับการซ่อมต่อจากสมัยรัชกาลที่ ๑ หลายครั้งอาทิ สมัยรัชกาลที่ ๓ รัลกาลที่ ๗ และล่าสุดเมื่อครั้งท่านเจ้าประคุณสมเด็จพระสังฆราชญาโรทัยมหาเถระ ครั้งทรงสมณศักดิ์เป็นสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์และเป็นเจ้าอาวาสวัดสระเกศ ได้ซ่อมเสร็จเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๐๑